Dźwignia stomatologiczna, elewator, luksator, syndesmotom – określenia niejednokrotnie stosowane zamiennie ale nie będące tym samym. To tak jak kwadrat, prostokąt i czworokąt. Każdy kwadrat jest prostokątem i czworokątem ale nie każdy prostokąt jest kwadratem mimo iż jest czworokątem, jak również nie każdy czworokąt jest prostokątem a tym bardziej kwadratem.
Trochę to może brzmi skomplikowanie ale spróbujemy usystematyzować te pojęcia.
Określenie elewator pochodzi z języka angielskiego elevator – winda, podnośnik, dźwig. W języku polskim odpowiednikiem tego słowa będzie dźwignia.
Elewator czyli dźwignia
Definicja elewatora (dźwigni) według GMDN: podręczny przyrząd stomatologiczny używany podczas ekstrakcji zęba lub zatrzymanych korzeni. Jest zwykle przyrządem jednoczęściowym z mocnym, smukłym ostrzem na dystalnym końcu roboczym lub może mieć dwa końce z ostrzem położnym centralnie. Dostępny jest w różnych rozmiarach i z ostrzem o różnych kształtach. Dźwignię umieszcza się pomiędzy dziąsło a zewnętrzną część zęba i używa do poluzowania tkanki otaczającej ząb. Czasem wystarcza to do poluzowania i usunięcia zęba bez użycia innych przyrządów. Jest to wyrób wielokrotnego użytku.
Pełen wybór dźwigni: TUTAJ
Luksator
„Luxator” pochodzi od czasownika „zwichnąć”, co oznacza „poluzować, usunąć” w tym przypadku: ząb z zębodołu. Luksator jest ostrym narzędziem z mniej wklęsłym i cieńszym ostrzem niż elewator. Służy do przecinania włókien Sharpeya w obrębie więzadła ozębnego i poluzowania zęba przed ekstrakcją. Jest to pewien rodzaj dźwigni. Możemy wręcz stwierdzić, że każdy luksator jest dźwignią ale nie każda dźwignia jest luksatorem właśnie ze względu na tą delikatność i ostrość części pracującej, wyróżniającej luksator.
WAŻNE! Luksatorem nie podważamy i nie wyważamy ponieważ narzędzie może ulec zniszczeniu.
Luksatory firmy MEDESY znajdziesz: TUTAJ
Syndesmotom
Definicja wg GMDN: podręczny stomatologiczny przyrząd chirurgiczny przeznaczony do cięcia włókien więzadeł i do odłączania więzadeł zębowo-zębodołowych (włóknistej tkanki łącznej otaczającej korzeń zęba, która oddziela go od kości zębodołowej i przyczepia do niej). Wykonany jest zwykle z wysokiej jakości stali nierdzewnej i posiada długi trzonek z uchwytem na końcu proksymalnym oraz zakrzywione podobne do kosy lub noża ostrze na końcu dystalnym. Jest to wyrób wielokrotnego użytku.
Niezbyt wiele nam wyjaśnia definicja, więc bardziej prosto: jest to narzędzie zakończone ostrym, lekko żłobionym grotem. Nazywane jest „zębem rekina” ale najczęściej funkcjonuje jako dźwignia Bernard’a.
Syndesmotomy zaliczamy do dźwigni czy też elewatorów i są pewną formą luksatorów. Inne rodzaje syndesmotomów:
Periotom lub Perioskalpel
Według definicji GMDN jest to podręczny przyrząd stomatologiczny używany w trakcie ekstrakcji zęba do cięcia więzadła ozębnej, które wiąże ząb do otaczającej kości brzeżnej i zębodołowej. Zabieg ten zmniejsza potrzebę rozchwiania zęba i minimalizuje uraz mechaniczny tkanki kostnej. Wyrób jest zwykle wykonany ze stali nierdzewnej i składa się z trzonka, który kończy się pojedynczym lub podwójnym płaskim, zaostrzonym ostrzem, które jest proste, zagięte lub ustawione pod kątem. Jest to wyrób wielokrotnego użytku.
Periotom nie jest ani dźwigną ani syndesmotomem ani luksatorem mimo iż jego działanie również polega na przecinaniu więzadeł ozębnej. Można go skategoryzować jako pewien rodzaj mikro noża. Nie można nim podważać, gdyż cienki i ostry nóż może ulec zniekształceniu a w najgorszym wypadku złamaniu. Stal, którą wykorzystuje się do produkcji periotomu, zapewnia wytrzymałość ale również pewien stopień elastyczności.
W przypadku tego narzędzia: “it is better to band than break” czyli lepiej aby się wygięło niż złamało.
Anatomia narzędzia
Dźwignia stomatologiczna, elewator, luksator, syndesmotom to narzędzia które generalnie składają się z dwóch podstawowych elementów: uchwytu i części pracującej.
Uchwyty
Poniżej przykłady różnorodnych uchwytów. Od pękatych tzw. Bein’ów, poprzez nieco cieńsze i podłużne, różnorodnie profilowane „gruszki”, charakterystyczne Winter’y z poprzecznym chwytem aż po delikatne i precyzyjne uchwyty „ołówkowe”.
Końcówki pracujące
Jeśli chodzi o części robocze dźwigni to mogą one mieć różne grubości, szerokości i być odgięte lub też nie.
Końcówka dźwigni może być prosta, zagięta w prawo lub w lewo, odgięta w tył (CB – curved back, C – curved) lub do przodu (CF – curved front):
Część pracująca może być: w kształcie klasycznego „migdałka”, ścięta na końcu i dodatkowo zaostrzona, ostra bądź w kształcie trójkątnym. Posiadać ząbkowania na krawędziach, które umożliwiają lepszy uchwyt tkanki kostnej przy cofaniu dźwigni lub mieć żłobienia, które z założenia powinno zadziałać jak korkociąg.
Co do czego, czyli nie każde do wszystkiego.
Należy pamiętać że nie każda dźwignia nadaje się do każdego rodzaju działania, które chcemy podjąć. Dźwignie o delikatniejszych końcówkach, luksatory czy perioskalpele nie powinny być stosowane do podważania. Do podważania, wyważania służą dźwignie o budowie bardziej masywnej. Typową dźwignią do wyważania jest dźwignia Winter’a z uchwytem poprzecznym T. Uwaga!, w przypadku tej właśnie dźwigni – przełożenie siły jest bardzo duże i niesie za sobą ryzyko połamania szczęki czy żuchwy.
Do fragmentów korzeni idealnie sprawdzą się delikatniejsze dźwignie, wąskie luksatory a w szczególności syndesmotomy, natomiast w przypadku apeks’ów czyli wierzchołków korzeni – dźwignie Heidbrink’a.
W tym momencie należy nawiązać do słów, które czasami słyszymy na targach: “dajcie najlepszą dźwignię jaką macie”. Wszystkie mamy najlepsze, ale nie każda się przyda do każdego typu zabiegu. Chętnie doradzimy i dobierzemy coś odpowiedniego.
Pełen katalog dostępnych dźwigni i narzędzi: TUTAJ
Moja dźwignia się wygięła!
I w tym momencie dotykamy bardzo trudnego tematu. Powodów wyginania się dźwigni jest bardzo wiele – można by napisać – tylu ilu użytkowników tyle powodów. Ale od początku, z pominięciem rzeczy oczywistych, czyli sytuacji, gdy produkt jest używany w sposób niewłaściwy.
Tak jak już zostało wspomniane, dźwignia składa się z dwóch części: uchwytu i końcówki roboczej. Uchwyt wykonany może być z plastiku lub stali i jej twardość nie ma większego znaczenia. Ważna jest nierdzewność dla uchwytów stalowych i trwałość dla plastikowych. W przypadku końcówki roboczej sprawa jest inna. Oprócz faktu nierdzewności ważna jest również cecha określana jako twardość.
Odpowiednią twardość uzyskuje się poprzez proces hartowania stali. I tutaj warto wspomnieć o zależności: im bardziej coś twarde tym bardziej kruche, im bardziej miękkie tym bardziej elastyczne. W przypadku części roboczej ważne jest znalezienie złotego środka. Dźwignie MEDESY hartuje się na 49-51 HRC w zależności od rodzaju dźwigni. HRC to twardość w skali Rockwell’a HR według skali C, gdyż mierzona dla stali hartowanych. Zakres skali C wynosi od 20 do 100. HRC 20 to miękkie stopy natomiast najtwardsza stal martenzytyczna ma twardość nie większą niż 65-70 HRC. Części robocze dźwigni MEDESY są solidnie wykonane!
Reasumując: wyginanie się dźwigni, prawidłowo użytkowanej, jest efektem jej zbytniej elastyczności. Natomiast ta zbytnia elastyczność może być efektem między innymi, nieprawidłowego procesu hartowania.
Dźwignia stomatologiczna, elewator, luksator, syndesmotom, perioskalpel czy periotom
Wszystkie te narzędzia: dźwignia stomatologiczna, elewator, luksator, syndesmotom czy perioskalpel mają zastosowanie do uwolnienia zęba z ozębnej. Ważne jest, aby narzędzie, z którego korzystamy było: niezawodne, wygodne, bezpieczne a efekt pracy najmniej traumatyczny dla pacjenta.
Takie cechy posiadają narzędzia MEDESY: MEDESY – High Quality Dental Instruments